|
یَغْلِبُ الْمِقْدَارُ عَلَى التَّقْدِیرِ، حَتَّى تَکُونَ الْآفَةُ فِی التَّدْبِیرِ.
قال الرضى :
وَ قدْ مَضى هذَا المَعْنَى فِیما تَقَدَّمِ بِروَایةٍ تُخالِفُ هذه الا لفاظَ.
تقدیر بر تدبیر چیره مى شود، به گونه اى که گاهى آفت و تباهى در تدبیر است .
سید رضى گوید :
این معنى پیش از این در روایتى دیگر با الفاظى دیگر آمده است .
الْحِلْمُ وَ الْاءَنَاةُ تَوْاءَمَانِ، یُنْتِجُهُمَا عُلُوُّ الْهِمَّةِ.
بردبارى و تاءمل تواءمان هستند که هر دو از همت بلند مى زایند.
الْغِیبَةُ جُهْدُ الْعَاجِزِ.
غیبت کردن تنها سلاح ناتوان است .
رُبَّ مَفْتُونٍ بِحُسْنِ الْقَوْلِ فِیهِ.
چه بسیار کسان که از ستودن دیگران فریفته و گمراه شده اند.
الدُّنْیَا خُلِقَتْ لِغَیْرِهَا، وَ لَمْ تُخْلَقْ لِنَفْسِهَا.
دنیا براى دیگرى آفریده شده ، براى خود آفریده نشده .
إِنَّ لِبَنِی اءُمَیَّةَ مِرْوَدا یَجْرُونَ فِیهِ وَ لَوْ قَدِ اخْتَلَفُوا فِیمَا بَیْنَهُمْ ثُمَّ کَادَتْهُمُ الضِّبَاعُ لَغَلَبَتْهُمْ.
قال الرضى :
وَ المِرْوَدُ هاهنا مِفْعَلٌ مِنَ الا رْوَادِ وَ هُوَ الا مهالُ وَ الا نْظَهارُ وَ هذا مِن اءَفْصَحِ الْکَلام وَ اءَغْرَبِهِ، فَکَاءَنَّهُ ع شَبَهَ الْمُهْلَةَ الَّتی هُمْ فِیها بِالْمِضْمارِ الّذِی یجْرُون فیه إ لى الغایة ، فإ ذا بَلَغُوا مُنْقَطعَها انْتَقَض نِظامُهُمْ بَعدَها.
بنى امیه را مهلتى است که در آن اسب قدرت مى تازند، هر چند، میانشان اختلاف افتد. سپس ، کفتاران به جنگشان برخیزند و مغلوبشان سازند.
سید رضى گوید :
(مرود) بر وزن (مفعل ) از مصدر (ارواد) است و آن به معنى مهلت دادن است و این از فصیحترین و غریبترین سخنان اوست . گویى ، مهلتى را که در آن هستند به میدان مسابقه تشبیه کرده است که در آن براى رسیدن به هدف ، اسب مى تازند که چون به پایان رسند رشته انتظامشان گسسته شود.
وَ قَالَ ع فِی مَدْحِ الْاءَنْصَارِ:
| هُمْ وَ اللَّهِ رَبَّوُا الْإِسْلاَمَ کَمَا یُرَبَّى الْفِلْوُ مَعَ غَنَائِهِمْ بِاءَیْدِیهِمُ السِّبَاطِ، وَ اءَلْسِنَتِهِمُ السِّلاَطِ.
به خدا سوگند، اینان اسلام را پرورش دادند، آنسان ، که کره اسب از شیر باز گرفته را پرورش دهند. به نیروى دارایى خود و کفهاى بخشنده خود و زبانهاى تیز و برنده خود.
الْعَیْنُ وِکَاءُ السَّهِ.
قال الرضى :
وَ هذِهِِمنَ الاسْتِعارِاتِ الْعَجیبَةِ، کاءنه شَبَّهَ السَّهَ بالْوِعاءِ، وَالْعَیْنَ بالوِکاء، فإ ذَا اءُطْلِقَ الْوِکَاءُ یَنْضَبِطْ الْوِعاءُ وَ هَذَا الْقَوْلُ فِی الا شْهَرِ الا ظهَرِ مِنْ کَلامِ النَّبىٍِّّ ص .
وَ قَدْ رَوَاهُ قَوْمٌ لا مِیرِ المُؤ مِنِین ع ؛ و ذَکَرَ ذَلِکَ الْمبرِّدُ فی کتابِ (المُقْتَضَبِ) فی باب اللَّفظِ بِالْحُروفِ و قَدْ تَکَلَّمْنا على هَذِهِ الاسْتعارَةِ فی کِتابِنا المَوْسُومِ (بِمُجازات الا ثارِ النبوِیَّةِ).
چشم به مثابه بند نشیمنگاه است .
رضى گوید :
این از استعاره هاى عجیب است . گویى نشیمنگاه را به ظرفى تشبیه کرده که چشم ، بند آن ظرف است . چون بند باز شود، هر چه در ظرف است ، بریزد. بنابر قول اشهر این سخن از رسول خدا (ص ) است و بعضى آن را از امیر مؤ منان نقل کرده اند. مبرد در کتاب المقتضب در باب (اللفظ بالحروف ) ذکر کرده . ما نیز در کتاب خود موسوم به مجازات الا ثار النبویّة این استعاره را آورده ایم .
وَ قَالَ ع فِی کَلاَمٍ لَهُ:
| وَ وَلِیَهُمْ وَالٍ فَاءَقَامَ وَ اسْتَقَامَ، حَتَّى ضَرَبَ الدِّینُ بِجِرَانِهِ.
والیى بر آنان فرماندهى یافت . کار را بر پاى داشت و خود استقامت ورزید تا دین قرار گرفت .
یَأْتِی عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ عَضُوضٌ، یَعَضُّ الْمُوسِرُ فِیهِ عَلَى مَا فِی یَدَیْهِ، وَ لَمْ یُؤْمَرْ بِذَلِکَ؛ قَالَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ: (وَ لا تَنْسَوُا الْفَضْلَ بَیْنَکُمْ)؛ یَنْهَدُ فِیهِ الْاءَشْرَارُ، وَ یُسْتَذَلُّ الْاءَخْیَارُ، وَ یُبَایِعُ الْمُضْطَرُّونَ، وَ قَدْ نَهَى رَسُولُ اللَّهِ ص عَنْ بَیْعِ الْمُضْطَرِّینَ.
بر مردم روزگارى مى آید، سخت گزنده که توانگر از شدت بخل ، مال خود را به دندان نگه مى دارد، و حال آنکه او را چنین نفرموده اند. خداى سبحان ، مى فرماید (بخشندگى را میان خود فراموش مکنید.)(28) در آن روزگاران ، بدان بلند پایه شوند و نیکان خوار گردند و با درماندگانى که از خریدن یا فروختن چیزى ناچارند، معامله کنند. و حال آنکه رسول الله (صلى الله علیه و آله ) معاملت با چنین کسان را در حالت اضطرار منع فرموده است .
|
نهج البلاغه - کلمات قصار حضرت علیه السلام |
|
|
|
